طراحی الگوی اخلاق پژوهش در دانشگاه های نظامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مدیریت، دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت، دانشگاه علوم فنون هوایی شهید ستاری، تهران، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: رعایت اصول اخلاق در پژوهش، یکی از ارکان بنیادین حفظ اعتبار علمی و ارتقای سرمایه اجتماعی در نهادهای آموزشی به شمار می‌رود. در دانشگاه‌های نظامی، به دلیل ماهیت خاص مأموریت‌ها، حساسیت‌های امنیتی، و الزامات حفاظتی، رعایت استانداردهای اخلاق پژوهشی از اهمیت دوچندان برخوردار است. با این حال، نبود یک الگوی بومی و نظام‌مند در این زمینه، می‌تواند موجب بروز چالش‌هایی چون تعارض منافع، نقض حریم خصوصی داده‌ها، یا بهره‌برداری نادرست از نتایج پژوهش گردد. هدف این پژوهش، طراحی الگویی برای ارتقای اخلاق پژوهش در دانشگاه‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران است.
روش‌شناسی: این تحقیق از نظر هدف، کاربردی­ و از نظر رویکرد، پژوهشی اکتشافی است. داده­های پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه­ای و با روش داده بنیاد و با استفاده از نرم­افزار مکس­کیودی­ای تجزیه و تحلیل شدند. برای اعتبارسنجی الگو از گروه کانونی استفاده گردید. جامعه آماری در مرحله گروه کانونی شامل 5 نفر از پژوهشگران شاخص دانشگاه بود که به روش هدفمند و قضاوتی انتخاب شدند.
یافته‌ها: عوامل درون و برون سازمانی، ضرورت توجه به اخلاق پژوهش را توجیه می­نمایند. مقوله محوری در زمینه ارتقاء اخلاق پژوهش، توجه به پژوهش­گران، شرکت­کنندگان در پژوهش، ماهیت پژوهش و چگونگی انتشار نتایج بود. شرایط علی، عوامل زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها نیز شناسایی و مقوله‌بندی شدند. اعتبارسنجی الگو به روش گروه کانونی حاکی از تأیید عوامل تشکیل‌دهنده، ارکان الگو و روابط میان آن­ها بود.
نتیجه‌گیری: رعایت اخلاق پژوهش به ارتقای سطح فناوری و نوآوری، دستیابی به جایگاه مطلوب جهانی، جلوگیری از غافلگیری علمی، احیای تمدن اسلامی، احیای مؤلفه­های فردی و مؤلفه­های نهادی منجر می­شود. برای ارتقای اخلاق پژوهش باید با نگرش راهبردی به اهداف، چشم­اندازها و سیاست­ها، اصلاح نگرش سیاست‌گذاران، فرایندها و ساختارهای پژوهشی، گفتمان­سازی در حوزه اخلاق پژوهشی و آموزش معیارهای اخلاق پژوهش و منافع ملی و جهانی توجه ویژه شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing a model of research ethics in military universities

نویسندگان [English]

  • Ali Farhadi 1
  • Davood Ghafoori 2
1 Associate Professor, Department of Management, Shahid Sattari University of Aeronautical Sciences and Technology, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Management, Shahid Sattari University of Aeronautical Sciences, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Background & Purpose: Adherence to ethical principles in research is one of the fundamental pillars of maintaining scientific credibility and promoting social capital in educational institutions. In military universities, due to the specific nature of missions, security sensitivities, and protection requirements, adherence to research ethics standards is doubly important. However, the lack of a local and systematic model in this field can lead to challenges such as conflict of interest, violation of data privacy, or improper exploitation of research results. The aim of this study is to design a model for promoting research ethics in military universities of the Islamic Republic of Iran.
Methodology: This research is applied in terms of purpose and exploratory in terms of approach. The research data were analyzed through library studies and with the data-driven method using MaxQD software. A focus group was used to validate the model. The statistical population in the focus group stage included 5 prominent researchers of the university who were selected through a purposeful and judgmental method.
Findings: Internal and external factors justify need to pay attention to research ethics. The central category is attention to researchers, research participants, the nature of research and how to publish the results. Causal conditions, contextual factors, intervening conditions, strategies and consequences were identified and categorized. Validation of model by the focus group method indicated the confirmation of the factors.
Conclusion: Adherence to research ethics leads to improving the level of technology and innovation, achieving a desirable global position, preventing scientific surprises, reviving Islamic civilization, and reviving individual and institutional components. To improve research ethics, special attention should be paid to goals, perspectives, and policies with a strategic approach, reforming the attitudes of policymakers, research processes, and structures, creating a discourse in the field of research ethics, and teaching the standards of research ethics and national and global interests.

کلیدواژه‌ها [English]

  • scientific immorality
  • research ethics
  • Military Universities
  • pattern

مراجع

آرین پور، مهلا و محرابی، ناهید. (1395). الزامات و راهبردهای اخلاق حرفه­ای در نظام آموزش عالی. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 11(4)، 17-23.
اسلامیان، حسن و مرادی دولیسکانی، مرتضی. (1398). شناسایی مؤلفه­ها و نشانگرهای اخلاق پژوهش در آموزش­عالی و واکاوی آنها در منابع روش­تحقیق فارسی. نشریه نامه آموزش­عالی، 45(12)، 31-76.
اصغرزاده، غلامحسین. (1390). مستندات نقلی اخلاق پژوهش. در م. جوادی (ویراستار)، اخلاق پژوهش: مبانی و مسائل (صص 495–387). پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پاک مهر، حمیده. (1401). بررسی مقیاس اخلاق پژوهش در دانشجویان تحصیلات تکمیلی مهندسی. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 92(23)، 55-70.
پورمهدی کنده­عزیز و فیضی­زنگیر، محمد. (1400). شناسایی عوامل برون‌سازمانی موثر بر اخلاق پژوهشی در راستای تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی. اخلاق در علوم و فناوری. ۱۶(۴) ، ۶۲-۷۱.
پورنقی، رویا و خسروی، مریم. (1399). شناسایی و دسته‌بندی بداخلاقی­های علمی دانشجویان (مرور سیستماتیک). اخلاق در علوم و فناوری، 15(2 )، 3-14.
ثابت، عباس؛ فیلی، اردلان؛ پویا، علیرضا و مجیدی، امیرارسلان(1396). ارائه مدل پیش­بین رعایت اخلاق پژوهش در بین دانشجویان. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 4(12)،  81-88.
حری، عباس. (1390). اخلاق انتشارات علمی. شیراز، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، تخت جمشید.
خالقی، نرگس. (1390). اخلاق پژوهش و نگارش. ویراستار عبدالحسین طالعی، تهران، کتابدار.
خزایی، زهرا. (1390). اخلاق پژوهش و نظریه­های اخلاقی. چاپ در کتاب اخلاق پژوهش و مبانی و مسائل به کوشش محسن جوادی. 549-597.
 دربندی، علی؛ فضل­الهی قمشی، سیف­اله و جعفری، سیدمحمد باقر.(1401). واکاوی اصول رفتار اخلاقی در پژوهش­های فرهنگیان. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۶ (۴)، ۵۷۲- ۵۸۲.
سحاقی، حکیم­ و محمدی، علی.(1395). اخلاق و فرهنگ در پژوهش. مجله پیشرفت­های نوین در علوم رفتاری، 1(1)، 52 .
شریعتمدار, آسیه (1399). ارائه الگوی پژوهش مجازی در حرفه‌های یاورانه مبتنی بر ضوابط اخلاقی. مطالعات رسانه‌های نوین.21(6). 113-140. 
شمس، زیبا و احمدلو، علی­اکبر.(1402). فرهنگ اخلاق پژوهش، ویژه دانشجویان، محققان و پژوهشگران. نشریه دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، 65(6)، 27-60.
عباس زاده، محمد؛ بنی­فاطمه، حسین؛ علیزاده­اقدم، محمد باقر و بوداقی، علی(1401). عوامل زمینه­ساز پایبندی به اخلاق پژوهش در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی؛ مورد مطالعه دانشگاه تبریز. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، 22(1)، 75-98.
فصلنامه حقوق اداری(1402). برگرفته از سایت http://qjal.smtc.ac.ir
قراملکی، فرامرز؛ طاهری، احد و وحدتی، حسین. (1396). اخلاق­پژوهش. فصلنامه ­مشکوه، 36(134)،116.
گلی­زواره، غلامرضا(1393). رویش و ریزش در تحقیق و تألیف، بررسی­هایی درباره کتاب­سازی از گذشته تاکنون. کتاب ماه کلیات .شماره 197، 34-53.
مسلمان­یزدی، حسنعلی.( 1392). سرقت علمی، تهران، فدک ایستاتیس .
مهارتی، یعقوب؛ برومند، الهام و لقمانی،هدیه. (1393). اخلاقیات در فرایند تحقیق علمی. اخلاق در علوم رفتاری. (9)1, 21-12.
نورمحمدی، ناهید و رستمی، فرحناز.(1401). واکاوی عوامل مؤثر بر رفتار بی­اخلاقی پژوهشی در میان دانشجویان پردیس کشاورزی و منابع­طبیعی دانشگاه رازی. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش­عالی، 27(1)، 89-116.
Bitter, C. C., Ngabirano, A. A., Simon, E., & Taylor, D. (2020). Principles of research ethics: A research primer for low- and middle-income countries. African Journal of Emergency Medicine, 10(2), 125–129. https://doi.org/10.1016/j.afjem.2020.01.004
Breslin, S., Shareck, M., & Fuller, D. (2019). Research ethics for mobile sensing device use by vulnerable populations. Social Science & Medicine, 232, 50–57. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2019.04.011
Caswell, G., & Turner, N. (2021). Ethical challenges in researching and telling the stories of recently deceased people. Research Ethics, 17(2), 162–175. https://doi.org/10.1177/1747016120946300
Chiumento, A., Rahman, A., & Frith, L. (2020). Writing to template: Researchers’ negotiation of procedural research ethics. Social Science & Medicine, 255, 113011. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2020.113011
Drolet, M. J., Rose-Derouin, E., Leblanc, J. C., et al. (2023). Ethical issues in research: Perceptions of researchers, research ethics board members and research ethics experts. Journal of Academic Ethics, 21, 269–292. https://doi.org/10.1007/s10805-023-09477-8
Ellemers, N., Toorn, J., Paunov, Y., & van Leeuwen, T. (2019). The psychology of morality: A review and analysis of empirical studies published from 1940 through 2017. Personality and Social Psychology Review, 23(4), 332–366. https://doi.org/10.1177/1088868318811759
Ioannidis, J. P. A., Klavans, R., & Boyack, K. W. (2018). Thousands of scientists publish a paper every five days. Nature, 561(7722), 167–169. https://doi.org/10.1038/d41586-018-06185-8
Tanner, J. P., Takats, C., Lathan, H. S., Kwan, A., Wormer, R., Romero, D., & Jones, H. E. (2023). Approaches to research ethics in health research on YouTube: Systematic review. Journal of Medical Internet Research, 25(1), e43060. https://doi.org/10.2196/43060
Koljatic, M. (2021). Unconsented acknowledgments as a form of authorship abuse: What can be done about it? Research Ethics, 17(2), 127–134. https://doi.org/10.1177/1747016120957350
Kruk, J. (2013). Good scientific practice and ethical principles in scientific research and higher education. Central European Journal of Sport Sciences and Medicine, 1, 25–29. https://cejssm.usz.edu.pl/resources/html/article/details?id=176202
Rutjens, B. T., & Heine, S. J. (2016). The immoral landscape? Scientists are associated with violations of morality. PLoS ONE, 11(4), e0152798. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0152798
Sandy, W., & Shen, H. (2019). Publish to earn incentives: How do Indonesian professors respond to the new policy? Higher Education, 77(2), 247–263. https://doi.org/10.1007/s10734-018-0276-7
Tanner, J., Takats, C., Lathan, H., Kwan, A., Wormer, R., Romero, D., & Jones, H. (2023). Approaches to research ethics in health research on YouTube: Systematic review. Journal of Medical Internet Research, 25(1), e43060. https://doi.org/10.2196/43060
To, W. M., & Yu, B. (2020). Rise in higher education researchers and academic publications. Emerald Open Research, 1(2), 1–15. https://doi.org/10.35241/emeraldopenres.13438.1
Weinbaum, C., Landree, E., Blumenthal, M. S., Piquado, T., & Gutierrez, C. (2019). Ethics in scientific research: An examination of ethical principles and emerging topics. Rand Corporation. https://doi.org/10.7249/RR4339

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار