پیشایندهای اجرایی موثر بر خط مشی های علم و فناوری در دانشگاه های ارتش جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزش عالی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه مدیریت دولتی ،دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 استادیار دانشکده مدیریت، دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری، تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: اجرای خط‌مشی‌های علم و فناوری که در برنامه ششم توسعه کشور بر آن تأکید شده است، برای بهبود عملکرد دانشگاه‌ها ضرورت دارد. با درک اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشایندهای اجرایی مؤثر بر خط‌مشی‌های علم و فناوری در دانشگاه‌های آجا انجام شده است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش انجام آن از نوع توصیفی–پیمایشی است. جامعه آماری شامل ۲۵۰ نفر از کارکنان حوزه پژوهش دانشگاه‌های آجا بود که بر اساس فرمول کوکران، ۱۵۲ نفر با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه محقق‌ساخته‌ای با ۴۱ گویه برای سنجش هشت مؤلفه بود. روایی محتوایی پرسش‌نامه توسط استادان صاحب‌نظر تأیید شد و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای مؤلفه‌ها مورد تأیید قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج حاصل از تحلیل عاملی حاکی از شناسایی مؤلفه‌های مؤثر برا اجرای خطمشی های علم و فناوری در آجا در هشت دسته بود. نتایج حاصل از اولویت بندی نشان داد که این مؤلفه‌ها به ترتیب اهمیت عبارت‌اند از: عوامل مدیریتی، عوامل فرهنگی و نهادی، منابع، عوامل فرایندی، عوامل ساختاری، عوامل فردی، نگرش و ادراک، و عوامل محیطی.
نتیجه‌گیری: برای اجرای مؤثر خط‌مشی‌های علم و فناوری در دانشگاه‌های آجا باید علاوه بر توجه به مؤلفه‌های شناسایی‌شده، بهینه‌سازی فرایندهای مدیریتی و تقویت مهارت‌های مدیریت منابع سازمانی (مادی، غیرمادی و انسانی) از طریق برنامه‌های توسعه و توانمندسازی در اولویت قرار گیرد. همچنین طراحی نظام نظارت و ارزیابی برای سنجش میزان پیشرفت مراحل اجرایی توصیه می‌شود. در راستای افزایش ثبات مدیریتی، به‌کارگیری مکانیزم‌های جانشین‌پروری و نظام‌های کارآمد مدیریت منابع انسانی ضروری بوده و باید از جابه‌جایی مکرر مدیران در سطوح مختلف سازمانی پرهیز شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Executive Antecedents Affecting Science and Technology Policies in the Universities of the Islamic Republic of Iran Army

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Niknam masoleh 1
  • کامران نظری 2
  • Faramarz Ghorani 3
1 . Ph.D Student in Higher Education Administration, Department of Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant professor, department of public management, payame noor university, Tehran, iran
3 Assistant Prof., Department of Management, Shahid Sattari Aeronautical University of Sciences and Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background & Purpose: The implementation of science and technology policies, which are emphasized in the Sixth National Development Plan, is necessary to improve the performance of universities. Understanding the importance of this issue, the present study was conducted with the aim of identifying the effective implementation antecedents on science and technology policies in AJA universities.
Methodology: The present study is applied in terms of its purpose and descriptive–survey in terms of its nature and method. The statistical population consisted of 250 employees of AJA universities' research areas, of which 152 were selected as samples based on the Cochran formula using a stratified random sampling method. The data collection tool was a researcher-made questionnaire with 41 items to measure eight components. The content validity of the questionnaire was confirmed by expert professors, and its reliability was also confirmed using Cronbach's alpha coefficient for the components.
Findings: The results of the factor analysis indicated that the components influencing the implementation of science and technology policies in AJA were identified in eight categories. The findings from the prioritization showed that these components, in order of importance, are: management factors, cultural and institutional factors, resources, process factors, structural factors, individual factors, attitude and perception, and environmental factors. All these results are significant at the 0.05 error level.
Conclusion:For the effective implementation of science and technology policies in AJA universities, in addition to paying attention to the identified components, optimizing management processes and strengthening organizational resource management skills (material, non-material, and human) through development and empowerment programs should be prioritized. Also, designing a monitoring and evaluation system to measure the progress of the implementation stages is recommended. In order to increase managerial stability, it is necessary to employ succession mechanisms and efficient human resource management systems, and frequent transfers of managers at different organizational levels should be avoided. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policy
  • scientific
  • innovation
اعلام سیاست‌های کلی علم و فناوری. (۱۳۹۳). تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
اسکندری‌نیا، نیما، دانشفرد، کرم‌اله، و فقیهی، ابوالحسن. (۱۳۹۹). انتخاب رویکرد مناسب خط‌مشی‌گذاری عمومی در محیط‌های مختلف: مطالعه فراترکیب. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت راهبردی، 26(76)، 39-58.
اعرابی، سیدمحمد، و رزقی‌رستمی، علیرضا. (۱۳۹۴). آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های صنعتی کشور. در سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، تهران.
الوانی، سیدمهدی، و شریف‌زاده، فتاح. (۱۳۹۶). فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
انگزی‌قدس، احدالله، گیوریان، حسن، و دانشفرد، کرم‌اله. (۱۴۰۱). طراحی الگوی خط‌مشی‌گذاری علم و فناوری مبتنی بر ارتقای مشارکت کارکنان در سازمان‌های دانش‌بنیان (پایان‌نامه دکتری). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران. (۱۳۹۷). تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
بخشی‌زاده، سعید، تورانی، حیدر، و خلخالی، علی. (۱۳۹۹). بررسی وضعیت شاخص‌های خط‌مشی‌گذاری آموزشی در موسسات مالی غیر دولتی. جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، ۱۴، ۱۹۴-۲۰۳.
پورصادق، ناصر. (۱۳۹۳). موانع اجرای راهبردهای سازمانی در دانشگاه‌های دولتی. مدیریت نظامی، ۱۴(53).
جمشیدی، صیدحسین، امینی‌سابق، زین‌العابدین، ساده، احسان، و شیخ‌الاسلامی کندلوسی، نادر. (۱۴۰۰). طراحی مدل اجرای خط‌مشی‌های عمومی در شرکت‌های دولتی پروژه‌محور نفتی. فرایند مدیریت و توسعه، ۳۴(۲)، ۱۲۷-۱۵۰.
حسینی‌اصل، سیدعلی، خورشیدی، محسن، و علمداری، احمد. (۱۳۹۷). خط‌مشی و استراتژیک: برنامه نظامند برای سازمان‌ها. مطالعات مدیریت و کارآفرینی، ۴(۱)، ۱۰۰-۱۰۹.
دانایی‌فرد، حسن. (۱۳۹۶). چالش‌های مدیریت دولتی در ایران. تهران: انتشارات سمت.
حضور، احد، حسن‌عیوض‌زاده، مالک ذوالقدر، و سیدفرشید جعفری پابندی. (۱۴۰۱). بررسی تحلیلی سیاست‌گذاری جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی با هدف ارائه الگوی مناسب. نشریه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، ۵(۱۱)، ۲۹۸-۳۱۸.
دانایی‌فرد، حسن. (۱۳۹۵). فهم شکل‌گیری خط‌مشی‌های رفع تکلیفی در کشور: پردازش مفهومی، پیش‌آیندها و پس‌آیندها. فصلنامه علمی-پژوهشی سیاست علم و فناوری، ۸(۲)، ۸۰-۹۸.
رحمانی، محمد، فاتحی‌راد، نوید، مداحیان، شیوا، زاینده‌رودی، محسن، & درخشان، مژگان. (۱۴۰۲). ارائه مدل اثربخش ارزیابی خط‌مشی‌های سلامت نظام اداری با توجه به اسناد بالادستی: مطالعه در وزارت امور اقتصادی و دارایی. فصلنامه مطالعات مدیریت و توسعه پایدار، ۳(۱)، ۹۵-۱۱۵.
رنگریز، حسن، خیراندیش، مهدی، و لطیفی‌جلیسه، سلیمه. (۱۳۹۷). بررسی موانع اجرای خط‌مشی‌های عمومی در سازمان‌های دولتی با استفاده از روش فراترکیب. سیاست‌گذاری عمومی، ۴(۱)، ۱۲۷-۱۴۲.
سند چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی. (۱۳۸۲). تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
شیخ‌حسنی، علی، فقیهی، ابوالحسن، و دانایی‌فرد، کرم‌اله. (۱۳۹۷). تحلیل خط‌مشی‌گذاری مالیاتی در نظام مالیات ارزش افزوده ایران. فصلنامه مدیریت دولتی، ۱۰(۱)، ۱۳۷-۱۶۰.
عامریون، احمد، و شهابی‌نژاد، مصطفی. (۱۳۹۴). بررسی موانع اجرای برنامه استراتژیک از دیدگاه مدیران بیمارستان‌های شهر کرمان. فصلنامه بیمارستان، ۱۴(۴)، ۹۵-۱۰۲.
قاسم‌زاده میرکلایی، ابراهیم. (۱۳۹۴). بررسی موانع موفقیت و تداوم اجرای طرح ملی استعدادیابی فدراسیون دوومیدانی ایران. پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی، ۴(۲)، ۱۴.
قلایچی، مسعود، رهنورد، فرج‌الله، و مرتضوی، مهدی. (۱۴۰۱). شناسایی ملاک‌های اجرای موفق خط‌مشی مالکیت صنعتی. مطالعات مدیریت دولتی ایران، ۵(۲)، ۱۳۹-۱۷۸.
قلی‌پور، رحمت‌الله، دانایی‌فرد، حسن، زارعی متین، حسن، جندقی، غلامرضا، & فلاح، محمدرضا. (۱۳۹۰). ارائه مدلی برای اجرای خط‌مشی‌های صنعتی: مطالعه موردی در استان قم. مدیریت فرهنگ‌سازمانی، ۹(۲)، ۱۹۹-۲۱۹.
کشوردوست، سمانه. (۱۳۹۶). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای برنامه پنجم توسعه در ایران در حوزه فرهنگ و بهداشت با تأکید بر نقش اجراپژوهی در سیاست‌گذاری عمومی. سیاست، ۴۷(۲)، ۴۷۱-۴۷۸.
کریمی‌طرارانی، محبوب، شریف‌زاده، فتاح، میرعلی، سیدنقوی، و حسین‌پور، داود. (۱۳۹۹). تأثیر عوامل مؤثر بر خط‌مشی‌گذاری پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان بر بروندادهای آن‌ها با نقش میانجی کارآفرینی فناورانه. مطالعات مدیریت دولتی ایران، ۳(۴)، ۹۹-۱۲۶.
گودرزی، مهدی، رضاعلیزاده، حسین، غریبی، جلیل، و محسنی، مصطفی. (۱۳۹۳). آسیب‌شناسی سیاست‌های علم و فناوری در ایران: تحلیلی بر برنامه‌های پنج ساله توسعه. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، ۲(۳)، ۱۳۷-۱۶۱.
محمدی، مهتاب، الوانی، سیدمهدی، معمارزاده طهران، غلامرضا، و انصاری رنانی، قاسم. (۱۳۹۶). طراحی مدل سه‌بعدی اجرای حاکمیتی خط‌مشی‌های عمومی (پایان‌نامه دکتری). دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
محمدی آزاد، مهدی. (۱۳۹۶). شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های مالیاتی در ایران. فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، ۱(۳)، ۵۰-۶۲.
معمارزاده طهران، غلامرضا، و همکاران. (۱۳۹۳). ارائه مدل برای ارزیابی اثربخشی اجرای خط‌مشی‌های عمومی جمهوری اسلامی ایران در حوزه بهداشت و درمان. فصلنامه رسالت مدیریت دولتی، ۲(4)، 19-31.
معمارزاده، غلامرضا، و طاهرپورکلانتری، حبیب‌الله. (۱۳۸۴). شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های مالیاتی در ایران. فصلنامه اقتصاد و مدیریت، ۶۸، ۷۱-۸۰.
مقدس‌پور، سعید، دانایی‌فرد، حسن، و کردنائیج، اسدالله. (۱۳۹۲). واکاوی عوامل کلیدی در عدم موفقیت برخی خط‌مشی‌های عمومی در جمهوری اسلامی ایران: مطالعه خط‌مشی‌های مالیاتی کشور. مدیریت فرهنگ سازمانی، ۱۱(۱)، ۳۳-۶۸.
نادری‌فر، علی، هراتی، محسن، & یونسی‌بارانی، نظر. (۱۳۹۵). بررسی عامل‌های مؤثر بر اجرای موفق خط‌مشی‌های مالیاتی مصوب مجلس شورای اسلامی در اداره مالیات شهرستان زابل. کنفرانس بین‌المللی مدیریت و حسابداری، تهران.
نقشه جامع علمی کشور. (۱۳۸۹). تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
واعظی، سیدکمال، درگاهی، ساحل، انوری، زهرا، و علی‌اصفهانی، ظاهره. (۱۴۰۲). بررسی قابلیت تلنگره‌های رفتاری در اصلاح سوگیری‌های خط‌مشی‌گذاران. مدیریت دولتی، ۱۵(۱)، ۱-۴۱.
هادی‌پیکانی، مهربان، رشیدپور، علی، و اسعدی، محمود. (۱۳۹۹). رساله دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان. فصلنامه مطالعات راهبردی ناجا، ۵(۱۷)، ۱۰۹-۱۴۶.
Brenes, E. R., Mena, M., & Molina, G. E. (2008). Key success factors for strategy implementation in Latin America. Journal of Business Research, 61(6), 590–598.
Giest, S. (2018). Entrepreneurial activities in policy implementation: Sweden’s national wind coordinators. Regional Environmental Change, 18, 1299–1308. https://doi.org/10.1007/s10113-018-1286-x
Hill, M., & Hupe, P. (2017). Implementing public policy: Governance in theory and in practice. Sage.
Jeff, L., Andrews, G., Orange, E., Brezak, A., Tanna, G., Lebese, L., Carter, T., Naidoo, E., & Katz, A. (2020). Strengthening health policy development and management systems in low- and middle-income countries: South Africa's approach. Health Policy Open, 1(20), 100010. https://doi.org/10.1016/j.hpopen.2020.100010
Kulac, O., & Ozgur, H. (2017). An overview of the stages (heuristics) model as a public policy analysis framework. European Scientific Journal, 13(12), 144–157.
Lester, J. P., & Stewart, J. (2011). Public policy: An evolutionary approach. West Publishing Company.
Lester, J. P., & Goggin, M. L. (2008). Back to the future: The rediscovery of implementation studies. Policy Currents, 8(3), 1–9.
Liu, S., & Xia, Z. (2018). How far is educational equality for China? Analysing the policy implementation of education for migrant children. Educational Research for Policy and Practice. https://doi.org/10.1007/s10671-018-9226-6
Lipsky, M. (2010). Street-level bureaucracy: Dilemmas of the individual in public services (30th Anniversary Expanded Edition). Russell Sage Foundation.
Marwala, T. (2014). Semi-bounded rationality: A model for decision making. arXiv. https://arxiv.org/abs/1404.3393
Mavrogordato, M., & White, R. S. (2020). Leveraging policy implementation for social justice: How school leaders shape educational opportunity when implementing policy for English learners. Educational Administration Quarterly, 56(1). https://doi.org/10.1177/0013161X18821
Myers, N. D. (2015). Athletes’ evaluations of their head coach’s coaching competency. Research Quarterly for Exercise and Sport, 77(1), 111–121.
Knoepfel, P., Larrue, C., Varone, F., & Hill, M. (2011). Public policy analysis (Illustrated Edition). Policy Press.
Moseley, A., & Thomann, E. (2021). A behavioural model of heuristics and biases in frontline policy implementation. Policy & Politics, 49(1). https://doi.org/10.1332/030557320X15967973532891
Nakamura, R. T., & Smallwood, F. (2015). The politics of policy implementation. St. Martin’s Press.
Rice, R. E., & Rogers, E. M. (2010). Reinvention in the innovation process. In Knowledge: Creation, Diffusion, Utilization, 1(1980), 499–513.
Sunstein, C. R. (2020). Behavioral science and public policy. Cambridge University Press.
Tamdanjahormi, M. H., & Pasbani Soumeeh, A. (2019). A comment on economic psychology. Baghi Soumeeh (in Persian).
Siddique, W. (2016). Critical success factors affecting e-government policy implementation in Pakistan. E Journal of E-Democracy and Open Government, 8(1), 102–126.
Williams, W. (2012). The implementation perspective: A guide for managing social service delivery programs. University of California Press.
Yu, X., Duffy, C. J., Rousseau, A. N., Bhatt, G., Pardo Álvarez, Á., & Charron, D. (2016). Open science in practice: Learning integrated modeling of coupled surface-subsurface flow processes from scratch. Earth and Space Science, 3(5), 190–206.